Bulimia – alfabet zaburzeń odżywiania
Dzisiaj przyjrzymy się kolejnemu z podstawowych zaburzeń odżywiania w ramach naszego alfabetu zaburzeń odżywiania- bulimii. Bulimia to podstępna choroba, ponieważ często nie wywołuje widocznych zmian w wyglądzie zewnętrznym, natomiast dewastuje psychikę.
Żarłoczność psychiczna, bulimia (ang. Bulimia Nervosa, BN)
Zaburzenie odżywiania charakteryzujące się napadami objadania się, po których występują zachowania kompensacyjne. Do najczęstszych zachowań należą: wywoływanie wymiotów, głodówki, użycie diuretyków, środków przeczyszczających, wykonywanie lewatyw, nadmierne ćwiczenia fizyczne.
Kryteria diagnozy wg ICD-10:
-
Występują nawracające epizody przejadania się (co najmniej 2 razy tygodniowo w przeciągu 3 miesięcy), w czasie których w krótkim okresie czasu spożywane są duże ilości pokarmu.
B.Utrzymuje się uporczywa koncentracja na jedzeniu i silne pragnienie lub poczucie przymusu jedzenia (głód).
C. Pacjent usiłuje przeciwdziałać efektom „tycia” za pomocą jednej lub więcej z następujących metod:
- prowokowanie wymiotów,
- prowokowanie wydalania stolca,
- kolejne okresy głodowania,
- stosowanie: leków obniżających łaknienie, preparatów tarczycy, leków moczopędnych; w przypadku bulimii u chorych na cukrzycę, mogą oni bagatelizować leczenie insuliną.
- Samoocenianie siebie jako osoby otyłej oraz zaburzający strach przed przytyciem (zwykle prowadzące do niedoboru masy ciała).
Kryteria diagnozy wg DSM:
Nawracające epizody objadania się. Epizod objadania się charakteryzuje się oboma z następujących cech:
- jedzenie w wyodrębnionym okresie (np. w ciągu dwóch godzin) takiej ilości pożywienia, która zdecydowanie przekracza to, co większość ludzi zjadłaby w podobnym czasie w podobnych okolicznościach;
- poczucie braku kontroli nad jedzeniem w czasie takiego epizodu (np. poczucie, że nie można zaprzestać jedzenia lub zapanować na tym, ile się zjada).
-
Nawracające, nieodpowiednie zachowania kompensacyjne podejmowane w celu zapobieżenia przyrostowi masy ciała, takie jak: samoprowokowanie wymiotów, nadużywanie leków czyszczących, moczopędnych, wlewów przeczyszczających lub innych leków, głodowanie lub nadmierne ćwiczenia fizyczne.
D. Samoocena pozostaje pod nadmiernym wpływem kształtu i masy ciała.
E. Zakłócenie nie występuje wyłącznie podczas epizodów Jadłowstrętu psychicznego.
Należy określić postać:
- Postać z przeczyszczaniem: podczas obecnego epizodu Żarłoczności psychicznej osoba regularnie podejmuje prowokowanie przez siebie wymiotów lub nadużywanie leków czyszczących, moczopędnych albo wlewów przeczyszczających.
- Postać bez przeczyszczania: podczas obecnego epizodu Żarłoczności psychicznej osoba regularnie wykonuje inne nieodpowiednie zachowania kompensacyjne, takie jak: głodowanie lub nadmierne ćwiczenia fizyczne, lecz nieregularnie podejmuje prowokowanie przez siebie wymiotów lub nadużywanie leków czyszczących, moczopędnych albo wlewów przeczyszczających.
Najbardziej powszechnym skutkiem bulimii są zaburzenia równowagi elektrolitów – w szczególności hipokaliemia, która może prowadzić do zaburzeń pracy serca (arytmia, wstrząs kardiogenny, zawał mięśnia sercowego) oraz osłabienia siły mięśniowej. Inne możliwe zaburzenia elektrolitowe to: niski poziom wolnych jonów wapnia (zaburzenia krzepnięcia, osłabienie kości i zębów, zaburzenia przewodnictwa impulsów nerwowych, zwiększenie ryzyka osteoporozy) i chloru (zaburzenia gospodarki wodnej i procesu trawienia).
U pacjentów, którzy jako kompensację napadów obżarstwa stosują prowokowanie wymiotów (najliczniejsza grupa) występują znaczne uszkodzenia szkliwazębów na skutek częstego kontaktu z kwasem żołądkowym. Ubytki spowodowane bulimią różnią się od ubytków spowodowanych innymi przyczynami – są uogólnione, a leczenie stomatologiczne jest nieefektywne. Częste wymiotowanie powoduje także przewlekłe podrażnienie gardła, obrzęk ślinianek podżuchwowych (jeden z pierwszych pojawiających się objawów) i przyusznych, rany na języku, oraz powstawanie charakterystycznych blizn i otarć na palcach dłoni(obecność takich śladów stwierdza się zazwyczaj tylko na jednej ręce – objaw Russella). Wbrew pozorom większość osób chorujących na bulimię ma wagę w normie.
Zachowania wskazujące na bulimię są podobne jak w przypadku anoreksji, natomiast tutaj częściej pojawia się ukrywanie jedzenia, podkradanie żywności, jedzenie w samotności, wychodzenie po jedzeniu, nadmierna aktywność fizyczna, ukrywanie ciała pod szerokimi ubraniami.
Osoba charakteryzuje się wahaniami nastroju, poczuciem wstydu i obrzydzeniem do siebie, z jednej strony pragnie kontroli, ale nie potrafi zachować jej w stosunku do jedzenia, wyrzuty sumienia po jedzeniu, wybuchy złości, nieradzenie sobie z emocjami.
Bulimia- sygnały:
- obrzęk ślinianek, twarzy,
- bóle gardła, zmiany w jamie ustnej
- zadrapania na dłoniach,
- duże wahania wagi,
- problemy z zębami,
- zaburzenia pracy serca,
- bóle brzucha,
- bolesne skurcze łydek,
- nieregularne miesiączki,
- normalna lub lekko zawyżona masa ciała na początku,
Czynniki rodzinne występujące w bulimii, które mogą, ale nie muszą wystąpić:
- Choroby psychiczne w rodzinie
- Uzależnienie w rodzinie
- Wykorzystywanie, molestowanie
- Otwarte konflikty z dużą ekspresją emocji
- Chaotyczna struktura rodziny
- Nadmierne wiązanie
- Zaburzenia odżywiania u rodziców (objadanie się)
- Nieregularność posiłków
- Jedzenie i posiłki kojarzone są z negatywnymi emocjami (przygnębienie, samotność, lęk)
- Jedzenie kojarzone jest ze wstydem, krytyką zachowania i wyglądu, ośmieszaniem
- Spożywanie ściśle określonych posiłków jako wyraz kontroli rodzicielskiej
- Jedzenie jako substytut bliskości z rodzicami
Praca z osobami z zaburzeniami odżywiania w gabinecie specjalisty powinna również obejmować psychoedukację:
- Prawidłowa masa ciała i prawidłowe metody jej regulacji
- Somatyczne konsekwencje objadania się i zachowań przeczyszczających
- Efektywność przeczyszczania się jako strategii odchudzania
- Uboczne skutki głodzenia się
Z czego wynikają najczęściej problemy?
Dieta odchudzająca stosowana wcześniej – dieta odchudzająca jest zwykle oparta o jeden z elementów: unikanie jedzenia przez określony czas; unikanie pewnych pokarmów; całkowite zmniejszenie ilości spożywanego pokarmu.
Pacjentki z bulimią próbują stosować wszystkie wymienione elementy naraz, co prowadzi do niedotrzymywania diety i w efekcie uruchomienia myślenia czarno-białego, co daje nasilenie objadania się i przeczyszczania i pogorszenie samooceny.
Praca z dzieckiem chorującym na bulimię
Choroba bulimia czy anoreksja sprawia, że osoba staje się zależna lub nasila się istniejąca zależność co wywołuje lęk, poczucie bezradności, zagubienia. Ważne, aby w objawach chorobowych opiekunowie dostrzegali chorobę, a nie traktowali ich jako przejaw złego zachowania dziecka np. jako egoistyczną chęć zwrócenia na siebie uwagi, przejaw buntu, czy próba odwetu za doznane, mniemane krzywdy. Chore dziecko nie może zostać samo ze swoją chorobą. Obecność rodziców dodaje otuchy, nadziei, wzmacnia psychicznie i buduje odporność. Dzieci bardzo wcześnie chcą się uniezależnić i być samodzielne i mimo buntu i prób okazania swojej niezależności, opinie rodziców są dla niech bardzo ważne. Niepewność w podejmowaniu decyzji, chwiejność emocjonalna, nadmierny krytycyzm sprawiają, że młody człowiek chętnie przyjmuje wsparcie pod warunkiem bycia zrozumianym i traktowanym po partnersku, a nie w sposób pobłażliwy lub moralizatorski. Ważny jest spokój i umiejętność aktywnego słuchania, bez wymówek, pretensji czy zarzutów.
Systemowe podejście do leczenia daje możliwość rozsądnego rozłożenia odpowiedzialności za proces: specjalista (a raczej specjaliści) czuwa nad całością i podejmuje działania na rzecz poprawy stanu zdrowia (odpowiednia dieta od dietetyka), redukcji objawów i poprawy relacji rodzinnych (psychodietetyk, psycholog), dziecko jest odpowiedzialne za przeprowadzenie zmian w sposobie odżywienia oraz w stosunku do jedzenia i wyglądu, a rodzice mają za zadanie wspierać dziecko i aktywnie uczestniczyć w poszukiwaniu najskuteczniejszych sposobów radzenia sobie w trudnych sytuacjach. To nie jest łatwe doświadczenie, ale tylko w ten sposób można uzyskać efekt w postaci wyjścia z tej wyczerpującej choroby.
Bez względu na twoją rolę, czy tylko twórcy diety i kontrolowania przyrostu masy ciała, czy również wsparcia w radzeniu sobie z emocjami, uczeniem się rozwiązywania problemów w lekkich postaciach zaburzeń odżywiania, twój gabinet będzie miejscem naładowanym różnymi emocjami, które dosięgną również ciebie. Pamiętaj o złożoności choroby i wykaż się cierpliwością, z równoczesnym stanowczym stawianiem granic w przypadku nadmiernego obarczania cię trudnymi emocjami. Postaraj się zostawić „przypadek” w gabinecie i nie zabierać go do domu. Daj z siebie wszystko w sytuacji spotkania, ale nie przeżywaj tych emocji po spotkaniu. Niestety osoby z zaburzeniami odżywiania często mają również zaburzenia nastroju, są rozchwiane i nie biorą odpowiedzialności za proces zdrowienia w takim stopniu w jakim powinny.
Ważna sprawa! Nie możemy czuć się wszechwiedzący i pomocni, nawet po kursie z psychodietetyki. Jeżeli jesteś specjalistą dietetykiem, trenerem, lekarzem MUSISZ kwestię diagnozy zaburzenia odżywiania skonsultować ze specjalistą psychologiem!!!! Nie oznacza to wcale, że na tym Twoja rola się kończy – odesłaniu trudnego przypadku dalej. W żadnym wypadku! Zwłaszcza w przypadku bulimii edukacja żywieniowa oraz odpowiednio dostosowana dieta, a bardziej opieka przy jej stosowaniu jest niezwykle istotna dla psychicznego wsparcia osoby chorej. Jestem zdania, że teraz potrzeba współpracy by skutecznie pomóc. Tak jak pisałam boli mnie kiedy słyszę o podejściu – albo dbamy o ciało dietą, albo pracujemy z problemami psychologicznymi, warunek – przytycie. Uważam że skutecznie znaczy systemem współpracy dietetyka i psychologa, psychodietetyka czy psychiatry razem z opiekunem czy bliskimi osoby chorej. Tylko w ten sposób pomożemy skutecznie, a nie pogłębimy jeszcze bardziej w chorobie!
W leczeniu bulimii bardzo ważna jest odpowiednia relacja i współpraca z dietetykiem. To choroba, która powstała na wskutek nadmiaru negatywnych emocji oraz prób podejmowania restrykcyjnych diet, które prowadziły do granic wytrzymałości, objadania się i kolejnych restrykcji. Klasyczne błędne koło zaburzeń odżywiania. Wyjściem z sytuacji oprócz radzenia sobie z emocjami jest odzyskanie pozytywnego stosunku do jedzenia bez drastycznych wahań. Dlatego cierpliwa praca z dietetykiem i psychologiem jest taka ważna. Bądźmy autorytetem i zamiast rozpiski, tłumaczmy dokładnie jak wygląda proces odżywiania i trawienia. Zwłaszcza u młodych osób, a coraz więcej jest przecież chorujących dzieci w wieku 12-13 lat, problemem jest brak wiedzy na temat składników odżywczych i ich roli, a skupienie się tylko na kaloriach, które stają się całym światem.
Zaburzenia odżywiania w pracy dietetyka, lekarza, trenera
Zapraszam na specjalistyczny, zupełnie nowy Ekurs psychodietetyczny poruszający tematykę zaburzeń odżywiania. Praca z osobami cierpiącymi na zaburzenia odżywiania wymaga podejścia interdyscyplinarnego, chorzy trafiają często do dietetyka, lekarza czy trenera w celu uzyskania dodatkowego wsparcia. Warto być dobrze przygotowanym do tej współpracy, która wymaga specjalistycznej wiedzy i umiejętności psychologicznych.
Start 1 edycji: 20 czerwca
