Rodzic i zaburzenia odżywiania
Rozpoznanie anoreksji, na co zwrócić uwagę rodzicom? By byli czujni na sytuacje:
- Unikanie sytuacji związanych z jedzeniem w towarzystwie.
- Długie i wyczerpujące ćwiczenia fizyczne.
- Zakładanie ubrań maskujących sylwetkę.
- Stosowanie środków przeczyszczających, moczopędnych wspomagających odchudzanie
- Nadmierne zainteresowanie składem kalorycznym produktów (nieustanne czytanie etykiet i przeliczanie).
- Stosowanie ścisłych diet odchudzających lub częste głodówki.
- Dziwne rytuały związane z jedzeniem, np.: liczenie kęsów, dzielenie jedzenia na bardzo małe porcje, przygotowywanie jedzenia po to, aby odmówić zjedzenia posiłku pod pretekstem zjedzenia go w czasie przygotowywania.
- Ukrywanie nie zjedzonych pokarmów, pozostawianie naczyń w takim stanie, jakby wszystko zostało zjedzone.
- Ciągle zgłaszana obawa przed przytyciem (pomimo niskiej masy ciała).
- Częste ważenie się i oglądanie w lustrze swojej sylwetki.
- Powtarzające się skargi na dolegliwości żołądkowo-jelitowe w trakcie posiłków.
- Kłamanie w sprawie jedzenia i spożytych posiłków („zjadłam na mieście, nie jestem już głodna”).
- Wychodzenie do toalety bezpośrednio po posiłku.
Kiedy u nastolatka pojawia się kilka wymienionych punktów to sygnał do udania się do specjalisty. Jeżeli w pierwszej kolejności trafiają do dietetyka, musi on rozpoznać, czy to już anoreksja według kryteriów zaburzeń psychologicznych, wtedy niezwłocznie odesłać rodzinę do spacjalisty psychologa. Jeżeli nie ma warunków koniecznych do diagnozy, należy przeprowadzić bardzo szczegółowy wywiad w celu zorientowania się, czy potrzebne jest wsparcie specjalisty, czy to można odpowiedzialnie samemu podjąć się pracy z taką osobą. Należy czujnie obserwować postępy i motywację pacjenta. Natomiast w przypadku dzieci i nastolatków, sugerowałabym współpracę zespołową – dietetyk-psycholog. Rola i wiedza psychologiczna powinna ograniczyć się do pracy z dietą, odpowiednim sposobem komunikacji, wsparcia, biorąc pod uwagę wrażliwość tych osób i napiętą atmosferę w rodzinie.
Pomocne w dobraniu diety i prowadzeniu dziecka będzie dowiedzenie się jak najwięcej o rodzinie.
- Kto należy do rodziny i jakie osoby wspólnie mieszkają, to ważne np. w kontekście rywalizujących o względy dziecka rozwiedzionych rodziców.
- Jak wyglądają plany dnia członków rodziny, czy jada się wspólnie? W jakim stopniu możliwa jest zmiana nawyków żywieniowych dla wszystkich członków rodziny?
- Czy rodzina często podróżuje, czy często jest odwiedzana przez inne osoby?
- Jak wyglądały pierwsze lata życia dziecka? W jaki sposób było karmione?
- Czy w rodzinie zwraca się dużą uwagę na wygląd zewnętrzny?
- Czy panuje atmosfera otwartości i wsparcia od opiekunów? Jakie jest podejście do wychowania opiekunów?
- Czy dziecko zaznało jakiś stresujących i trudnych dla niego wydarzeń? Warto poprosić o scharakteryzowanie przez opiekuna dziecka – jakie ma cechy, co lubi, jak się odnajduje w szkole i relacjach rówieśniczych. Może się okazać, że to co rodzic uznaje jako zwykłe wydarzenie, dla dziecka nieśmiałego będzie źródłem stresu. Musimy porównać opis rodzica z naszą obserwacją i rozmową z dzieckiem. Może być tak, że dziecko nie otrzymuje wystarczającego wsparcia, ponieważ według rodziców sytuacja nie jest tak trudna jak w odczuciu dziecka. A dziecko jedzeniem wynagradza sobie przymus radzenia sobie z trudnymi sytuacjami i brakiem wsparcia.
- Podczas pracy z rodziną warto też zwrócić uwagę na nadopiekuńczość i silne relacje w systemie. Często zbyt duży parasol ochronny roztoczony nad dzieckiem i nie pozwolenie na odseparowanie się od rodziców w stronę rówieśników jest uznawane za przyczynę powstawania zaburzeń odżywiania.
Oczywiście nie chodzi o zarzucenie rodziców wszystkimi pytaniami. Trzeba ich ilość i jakość dostosować do sytuacji i problemu z jakim trafia do naszego gabinetu dziecko. Natomiast odpowiedzenie sobie na nie, poznanie dokładnie sytuacji sprawi, że nasz sposób komunikacji i treść komunikatów będzie można dostosować do sytuacji. Ponadto wykryjemy niuanse, np. jedzenie jako karta przetargowa skłóconych rodziców.
Dzięki pytaniom i chęci poznania różnych sfer życia dziecka, uświadamiamy też rodzicom, że w kontekście pracy z jedzeniem z ich dzieckiem, ważne jest zwrócenie uwagi na:
- Osobowość i temperament ich dziecka,
- Emocje jakich doświadczyło i doświadcza dziecko,
- Emocje i atmosferę jaka panuje w rodzinie,
- Podejście pozostałych członków rodziny do problemu,
- Wiedzę jaką mamy o naszym dziecku,
- Traktowanie dziecka i okazywanie uczuć i wsparcia,
- Więzy rodzinne i opiekuńczość w stosunku do dziecka,
- Jakość relacji rówieśniczych,
- Sytuacje pozarodzinne, środowisko szkolne,
- Stosunek do jedzenia w rodzinie,
- Stosunek do wyglądu w rodzinie,
Jak reagują najczęściej rodzice?
- Zaprzeczanie – związane jest z lękiem jakie wywołuje informacja o tak groźnie brzmiącej chorobie, a także etykieta jaką mają zaburzenia psychiczne, coś co nie może dotyczyć mojej, normalnej rodziny. Obawiają się również obarczenia winą za problemy dziecka przez kogoś z zewnątrz. Często szukają przyczyny w chorobach somatycznych, bo bardziej akceptowane jest leczenie niż terapia, która może świadczyć o popełnieniu błędów wychowawczych. Przykład: rodzice lekarze szukający choroby u córki anorektyczki, łącznie z nowotworem. Dlatego należy tłumaczyć rodzinie, że powstanie choroby zależy od różnych czynników, obalać mity związane z chorobami psychicznymi.
- Poczucie winy i szukanie winnej osoby – często rodzice szukają winnego, by oddalić od siebie poczucie winy. Obarczają charakter dziecka i chorowanie jako akt buntu. Obwiniają rówieśników, czy mass media, byle oddalić od siebie to negatywne uczucie winy.
- Lęk i poczucie bezradności – kolejna reakcja to rozpacz i przerażenie, mnóstwo pytań i ogrom lęku. Niestety może prowadzić to do zamieszania i chaosu przez usilne poszukiwanie pomocy. Może bardziej szkodzić niż pomagać np. korzystanie z pomocy uzdrowicieli. Rodzice boją się o życie dziecka, dlatego należy im powoli wyjaśnić na czym polega choroba i jakie są skuteczne metody pracy.
- Złość – to również typowa reakcja wynikająca z poczucia stresu, lęku i bezradności. Niezrozumienie dla choroby prowadzi do agresywnych reakcji i metod pomocy, np. zmuszania do jedzenia. Ważna jest edukacja na temat choroby i mechanizmów, które nią kierują. Należy wyjaśnić, że niejedzenie to nie jest forma zemsty dziecka, tylko efekt choroby ciała i umysłu. Negatywny stosunek do dziecka i choroby nie pomaga w terapii, kiedy dziecko czuje się winne. Ważne jest rozmawianie o odczuwanych emocjach, ale nie manifestowanie złości w stosunku do innych. Może złościć sytuacja, ale nie dziecko.
Rola rodziców w procesie zdrowienia. Najważniejsze zasady dla rodziców:
- Pracujcie ze specjalistami, którzy wiedzą jak wam pomóc. Leczenie zaburzeń odżywiania wymaga często współpracy z kilkoma specjalistami i nie powinno się przed tym wzbraniać. Jednak tzreba uzbroić się w cierpliwość i nie wymagać natychmiastowych efektów, leczenie to długi i żmudny proces.
- Pracujcie razem jako rodzina. Zaangażowanie we wspólny front przeciwko chorobie jest bardzo ważne. Sam proces jedzenia wymaga wsparcia i kontroli nad dzieckiem, które zrobi wszystko, aby nie zjeść. Warto być w kontakcie z dietetykiem i dowiedzieć się jak najwięcej na temat tego jak komponować odżywcze posiłki, czy jak zmniejszać objętość posiłku bez zmniejszania kaloryczności.
- Nie obarczajcie winą dziecka ani samych siebie. Winna jest choroba. Oczywiście w toku terapii, zwłaszcza systemowej, mogą być analizowane sytuacje, kryzysy rodzinne, które mogły mieć swój udział w powstaniu choroby, jednak chodzi o ich rozwiązanie by lepiej poradzić sobie też z chorobą, a nie o szukanie winnego. We współczesnym świecie naprawdę wiele czynników ma znaczenie. Obwinianie siebie, czy dziecka nie pomaga w leczeniu, a tym trzeba się zająć.Koncentracja na poczuciu winy zabiera uwagę, która trzeba poświęcić na obserwowanie dziecka. Trzeba być świadomym, że to nie zła wola dziecka czy jego bunt do tej sytuacji doprowadziły.
- Skupcie się na problemie i na dziecku. To rodzic ma najlepsze możliwości do obserwowania dziecka, wsparcia i popychania w stronę jedzenia. Nie chodzi o szantaże i zmuszanie, ale szukanie sposobów. Narzekanie dzecka na przejedzenie może mieć związek z problemami trawiennymi, na co mogą pomóc ziołowe herbaty, odpowiednio skomponowane, ciepłe posiłki. Ale często uczucie pełności to efekt stresu i napięcia związanego z zmuszaniem się do zjedzenia i potrzebna jest relaksacja, odwrócenie uwagi, czy chociażby termofor.
- Nie debatujcie z dzieckiem na temat spraw związanych z jedzeniem. Nie próbuj przemawiać dziecku do rozumu, myślenie chorobowe jest spaczone to nic nie da, a wywoła opór i nieprzyjemne emocje związane z tym, że rodzic „nie nie rozumie”. Wspieraj, okazuj zrozumienie. Zadbajcie o siebie i wspólne stanowisko jako rodziców. Często największym problemem jest rozdźwięk między podjeściem rodziców do problemu. Brak zrozumienia jednej ze stron, brak zaangażowania czy odmienne zdanie na temat stosowanych metod. Trzeba wypracować jedno, spójne stanowisko. To oboje rodziców muszą przejść proces edukacji na temat choroby i jej wpływu na dziecko i rodzinę. Zaangażowanie w terapię i wsparcie dziecka jest kluczowym elementem leczenia, bo często choroba jest zwróceniem uwagi, czymś co ma połączyć rodziców. Potzrebne są otawrte komunikaty na temat relacji w rodzinie, tak by sytuacja była jasna dla dziecka, żeby nie musiało komunikować się poprzez chorobę.
Choroba sprawia, że osoba staje się zależna lub nasila się istniejąca zależność co wywołuje lęk, poczucie bezradności, zagubienia. Ważne, aby w objawach chorobowych opiekunowie dostrzegali chorobę, a nie traktowali ich jako przejaw złego zachowania dziecka np. jako egoistyczną chęć zwrócenia na siebie uwagi, przejaw buntu, czy próba odwetu za doznane, mniemane krzywdy. Chore dziecko nie może zostać samo ze swoją chorobą. Obecność rodziców dodaje otuchy, nadziei, wzmacnia psychicznie i buduje odporność.
Dzieci bardzo wcześnie chcą się uniezależnić i być samodzielne i mimo buntu i prób okazania swojej niezależności, opinie rodziców są dla niech bardzo ważne. Niepewność w podejmowaniu decyzji, chwiejność emocjonalna, nadmierny krytycyzm sprawiają, że młody człowiek chętnie przyjmuje wsparcie pod warunkiem bycia zrozumianym i traktowanym po partnersku, a nie w sposób pobłażliwy lub moralizatorski. Ważny jest spokój i umiejętność aktywnego słuchania, bez wymówek, pretensji czy zarzutów.
Bez względu na twoją rolę, czy tylko twórcy diety i kontrolowania przyrostu masy ciała, czy również wsparcia w radzeniu sobie z emocjami, uczeniem się rozwiązywania problemów w lekkich postaciach zaburzeń odżywiania, twój gabinet będzie miejscem naładowanym różnymi emocjami, zwłaszcza w kontakcie z systemem rodzinnym, które dosięgną również ciebie. Pamiętaj o złożoności choroby i wykaż się cierpliwością, z równoczesnym stanowczym stawianiem granic w przypadku nadmiernego obarczania cię trudnymi emocjami rodziny. Konieczna jest neutralność, nie można stać po żadnej ze stron. Tutaj nie ma stron, jest tylko front w walce z chorobą.
Serdecznie zapraszam do odsłuchania rozmowy oraz subskrybcji mojego kanału na Spotify oraz iTunes. Czekam na pierwsze opinie i komentarze.
- Jak przebiega proces rehabilitacji wagi w anoreksji? Od czego zależy?
- Dlaczego tak ważna jest rzetelna edukacja żywieniowa i po co powtarzać ją kilka razy?
- Dlaczego warto znać przebieg The Minnesota Starvation Experiment i rozmawiać o nim z pacjentem?
- Jakie pojawiają się najczęściej obawy i jak wspierać pacjenta?
- Jak stawiać odpowiednie granice w relacji z wymagającym pacjentem? Problem uwikłania
- Kluczowe aspekty pracy w systemie rodzinnym u młodych osób z zaburzeniami odżywiania.
Start: 3 marca godz. 20.00
Zapraszam na specjalistyczny Ekurs psychodietetyczny poruszający tematykę zaburzeń odżywiania. Praca z osobami cierpiącymi na zaburzenia odżywiania wymaga podejścia interdyscyplinarnego, chorzy trafiają często do dietetyka, lekarza czy trenera w celu uzyskania dodatkowego wsparcia. Warto być dobrze przygotowanym do tej współpracy, która wymaga specjalistycznej wiedzy i umiejętności psychologicznych. Materiały zawierają: pliki pdf., nagrania mp3. oraz praktycznego Ebooka „Zaburzenia odżywiania w gabinecie dietetyka”.
Start edycji: 12 marca
