Choroba Hashimoto z perspektywy psychodietetycznej
Zaburzenia hormonalne coraz częściej diagnozowane, niestety nie pozostają bez wpływu jedynie na zdrowie fizyczne, ale również psychikę. Z tego powodu choroby tarczycy, a zwłaszcza choroba Hashimoto, której dzisiaj się przyjrzę, wymagają spojrzenia z perspektywy również psychodietetycznej.
W świecie nauki i badań coraz częściej wyróżnia się dziedzinę psychoneuroendokrynologii – łączącą aspekty psychiatrii i endokrynologii na poziomie klinicznym, patofizjologicznym i genetycznym. Specyfika działania hormonów polega na bezpośrednim wpływie na zdrowie somatyczne, co widoczne jest w wynikach badań i objawach, ale również wpływa na układ nerwowy, ponieważ hormony regulują wzrost układu nerwowego. Hormony gruczołu tarczowego są niezbędne do prawidłowego rozwoju i dojrzewania układu nerwowego oraz do jego dalszego fizjologicznego działania. Wpływają na działanie układu serotoninergicznego oraz noradrenergicznego, co jak wiemy ma znaczenie w regulowaniu nastroju. Choroba tarczycy Hashimoto, ale również Gravesa- Basedowa są dobrymi przykładami, w których pacjenci sami zauważają wpływ choroby na funkcje poznawcze. Dodatkowo zaburzenia hormonalne często wiążą się z problemami z wagą, stąd szukanie pomocy u dietetyka. Zadanie stojące przed specjalistą nie jest łatwe, nie dość, że powinien wziąć pod uwagę chorobę, aby odpowiednio ułożyć i zbilansować dietę, dodatkowo, ważne jest wzięcie pod uwagę czynników psychologicznych, wpływających na energię i motywację do działania. Dlaczego to takie ważne? Na przykładzie choroby Hashimoto widać, że to coraz popularniejsza choroba, obecnie uważana za jedną z najbardziej rozpowszechnionych przewlekłych chorób o podłożu autoimmunologicznym. Średnia roczna zachorowalność to 3,5 na 1000 kobiet, a żadna grupa wiekowa nie jest wolna od ryzyka zachorowania, chociaż szczyt diagnozowania przypada na wiek 45-65 lat (Melmed, Polonsky, Larsen, Kronenberg, 2015). Etiologia jest autoimmunologiczna, ale w powstawaniu choroby udział ma również czynnik genetyczny i zwiększona zachorowalność w niektórych rodzinach. Dodatkowo czynniki środowiskowe u osób predysponowanych zwiększają ryzyko zachorowania, a są to: nadmiar jodu, zanieczyszczenia powietrza, choroby bakteryjne, czy wirusowe, niedobór selenu, czy niektóre lekarstwa. Leczenie najczęściej opiera się o zastosowanie L- tyroksyny, jednak nierzadko zmiany wymaga dotychczasowy styl życia ze względu na występujące objawy.
Czynniki psychologiczne w przebiegu choroby Hashimoto
Chorobę Hashimoto w swoim obrazie często charakteryzują wahania nastroju, spadek motywacji, senność, apatia czy spowolnienie psychoruchowe. Mimo prawidłowych wyników pacjenci narzekają na zaburzenia lękowe, drażliwość, a to może wpłynąć na odporność immunologiczną. Jak wskazują badania, najczęściej w schorzeniach endokrynologicznych występują zaburzenia depresyjne i lękowe, czasem zaburzenia świadomości (Placidi, Boldrini, Patronelli, Fiore, Chiovato, Perugi, Marazziti, 1998).
Związek nastroju ze zdrowiem somatycznym jest złożony, z jednej strony nastrój może być czynnikiem pośredniczącym w etiopatogenezie choroby, z drugiej – zaburzenia nastroju często występują w różnych schorzeniach somatycznych. Nastrój wywołany chorobą zwykle charakteryzuje się zmęczeniem, smutkiem lub przygnębieniem (Leventhal, Patrick-Miller, 2005). U osób z zaburzeniami nastroju i lękowymi rekomendowane są badania w stronę niedoczynności tarczycy ze sprawdzeniem poziomu przeciwciał TPOAb. Często u osób z rozpoznaną i leczoną chorobą psychiczną nastąpiło wycofanie objawów po wyrównaniu funkcji tarczycy. Dlatego też ważne jest rozróżnienie zaburzenia nastroju wywołanego chorobą hormonów tarczycowych, a depresją, która może być dodatkowym występującym zaburzeniem i wymaga interwencji specjalisty. Poprawa jakości życia dzięki dobranej farmakologii, czy dietoterapii związanej z zaburzeniem hormonalnym, może pomóc w podniesieniu nastroju, ważne jednak by nie lekceważyć objawów takich jak długotrwale obniżony nastrój. Można przecież cierpieć z powodu zaburzeń funkcjonowania tarczycy jak i na depresję, jednocześnie. Obniżony nastrój wpływa znacząco na funkcje immunologiczne. Generalnie osoby z bardziej nasilonym lękiem i smutkiem wykazują niższą odporność immunologiczną (Mausch, 2000). Badania wskazują, że osoby przejawiające negatywny nastrój mają niższy poziom aktywności komórek układu odpornościowego, limfocytów Natural Killer (NK), a osoby o nastroju pozytywnym cechuje wyższy ich poziom tych (Booth, Pennebaker, 2005; Stone, Marco, Cruise, 1996). Badania ponad 400 kobiet z chH w stanie eutyreozy pod kątem jakości życia (Kwestionariusz SF-36) wykazały, że pacjentki z podwyższonym mianem przeciwciał anty-TPO wykazywały niższą jakość życia oraz wskazywały na większa uciążliwość symptomów takich jak: chroniczne zmęczenie, nerwowość, wypadanie włosów, dysfagia (Ott, Promberger, Kober, Neuhold, Tea, Huber, Hermann, 2011).
Warto zauważyć, że zaburzenia hormonalne, opisane zwłaszcza na przykładzie choroby Hashimoto wskazują na wzajemne związki zdrowia wpływu choroby nie tylko na zdrowie somatyczne, ale również stan zdroewia psychicznego. Interwencje terapeutyczne powinny brać to pod uwagę, niestety najczęściej pacjenci trafiają do lekarzy, czy dietetyków, którzy powinni być świadomi tych związków i w swojej pracy z pacjentami być wrażliwymi i starać się włączyć wsparcie również psychologiczne, zwłaszcza w kontekście odchudzania.
Pacjent z Hashimoto u dietetyka
Powyższe badania nie są wyrocznią, często opierają się małych grupach badanych, jednak jako specjaliści wiemy, że układ hormonalny i nerwowy wzajemnie na siebie wpływają. Z drugiej strony sami pacjenci, często zauważają objawy związane ze sferą emocjonalną i poznawczą u siebie. Ważne jest by zachęcać pacjentów do zmiany stylu życia, który może wpłynąć pozytywnie na jakość życia dzięki dobranej diecie, aktywności fizycznej, czy radzenia sobie ze stresem, bo jak wiemy stres pogarsza funkcjonowanie w przypadku właściwie każdego zaburzenia. Fakt, że niektórzy zaznajomieni z tematem pacjenci traktują chorobę jako wymówkę do narzekania, zwlekania, niepodejmowania zmian, które „i tak nie pomogą, bo to przez chorobę”. Specjalista musi wykazać się łagodnością, jednocześnie edukując, że argument „nie chudnę, bo mam Hashimoto” można obalić, a zadbanie o swój styl życia pozytywnie wpłynie na zdrowie psychiczne i fizyczne. Dlatego należy pamiętać o tym, aby:
Brać pod uwagę przeplatające się okresy gorszego funkcjonowania w sferze emocjonalnej, spadku motywacji i energii. Warto zachęcać wtedy do wykonania najmniejszego kroku w stronę zdrowia, jaki w tym czasie można wykonać oraz by starać się nie rezygnować z działania zupełnie, ale zrobić codziennie, cokolwiek. Ma to funkcje podtrzymania własnej skuteczności oraz poczucia kontroli, które u osób chorych bywa umiejscowione zewnętrznie (to wina choroby).
Wzmacniać wewnętrzne poczucie kontroli. Owszem choroba wpływa, czasem bardzo negatywnie na twoje samopoczucie, ale nastawienie jest kluczowe. Jeśli pacjent będzie utwierdzany w przekonaniu, że to od jego nastawienia najwięcej zależy, że prowadzony styl życia nie pozostaje bez wpływu, łatwiej będzie zaakceptować sytuację i zwiększyć odczuwaną jakość życia.
Okazać zrozumienie dla trudności związanych z organizacją życia, a tym bardziej wprowadzania zmian, w okresie gorszego funkcjonowania. Jednocześnie zapewniając, że wspólnie poszukacie najlepszych rozwiązań, małych kroków, które wpłyną na to, by takich gorszych okresów było mniej, czy trwały krócej.
Wziąć pod uwagę udział stresu w procesie chorowania i wprowadzanych zmian. Same zmiany są stresujące, wiele sytuacji życiowych generuje stres. Zadbanie o tą sferę, rozmowa o stresie, sposobach radzenia sobie z nim z pewnością będzie pomocna.
Zwracać uwagę, że może proces odchudzania czy zmiany będzie dłuższy ze względu na chorobę, jednak nie oznacza to, że jest niemożliwe by zmiany dokonać.
Przygotować na gorsze etapy, ale nie straszyć. Pacjent powinien być świadomy, że objawy sfery poznawczej czy emocjonalnej mogą być powiązane z chorobą i dlatego stabilizacja parametrów medycznych i wprowadzenie właściwego stylu życia może być naprawdę pomocne.
A jakie są wasze doświadczenia z pracy z osobami z chorobą Hashimoto? czy zauważyliście podobne zależności?
Jeżeli chcesz dowiedzieć się więcej o psychologicznych aspektach pracy z osobami z zaburzeniami hormonalnymi zapraszam na szkolenie w najbliższy poniedziałek. Trwa rejestracja!
Jestem psychologiem, psychodietetykiem, szkoleniowcem, autorką szkoleń stacjonarnych oraz e-kursów i webinarów psychodietetycznych dla specjalistów. Już od 5 lat prowadzę Gabinet Psychodietetyczny Flow By Ania, gdzie pomagam naprawiać relacje z jedzeniem, wspieram w wychodzeniu z zaburzeń odżywiania. Udzielam wsparcia psychologicznego w pracy z kryzysem i w pracy nad rozwojem osobistym z zakresu wzmacniania poczucia własnej wartości, pewności siebie czy stawiania granic w relacjach. Wspieram w rozwoju zawodowym w radzeniu sobie ze stresem i wypaleniem zawodowym. Pracuje holistycznie – korzystam z różnych gałęzi psychologii w oparciu o pracę z wartościami i niewspierającymi przekonaniami.
